Gazi Yaşargil, tam adıyla Mahmut Gazi Yaşargil, 6 Temmuz 1925’te Diyarbakır’ın Lice ilçesinde dünyaya geldi. Baba tarafı Beypazarı’na ilk yerleşen Kayhan aşiretine mensuptur. Anne tarafı ise Karadenizlidir. Gazi Yaşargil Lice’de doğduğu sırada babası Lice ilçesinin kaymakamlık görevindeydi. Bu süreçte Lice’de yaşamlarına devam eden Gazi Yaşargil ve ailesi tifo hastalığı yüzünden Gazi Yaşargil’in abisi İhsan Yaşargil’i genç yaşta kaybetmiştir.
Gazi Yaşargil henüz 3 aylıkken, annesi Sahavet hanım ve 4 yaşındaki ablası Selma ile birlikte babalarının tayin olduğu başkent Ankara’ya taşındılar. Ankara’da eğitim ilk ve orta eğitim hayatlarını tamamlayan Gazi Yaşargil’in Erdem ve Günay adındaki ağabeyleri, yurt dışında eğitim hayatlarına devam ettikten sonra tıp doktoru oldular. Erdem Yaşargil, günümüzde İsviçre’nin Basel kentinde karın cerrahisi profesörü olarak görev yapmaktadır.
Gazi Yaşargil Eğitim Hayatı
Gazi Yaşargil, orta öğrenimini Ankara Atatürk Lisesi’nde başarıyla tamamlayarak mezun olmuştur. Liseden mezun olduktan sonra Ankara Üniversitesi’ni kazanan Gazi Yaşargil eğitim hayatını 1944 yılında Almanya’ya giderek Friedrich Schiller Üniversitesi’nde devam ettirdi. Bir süre sonra o dönemde çok çetin bir şekilde yaşanan İkinci Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri yüzünden Almanya’yı terk etmek durumunda kaldı. 1945 yılında Almanya’dan İsviçre’ye geçerek Basel Üniversitesi’ne girdi. 1950 yılında bu üniversitede doktora eğitimini tamamladı.
Uzuzn bir süre Bern Üniversitesi’nin psikiyatri bölümünde görev alan Gazi Yaşargil, akademik kariyerine nöroşirüji alanında devam etmek istedi. Beyin anatomisi ve genel cerrahi alanlarında hem akademik hem de bireysel çalışmalara imza atan Gazi Yaşargil, bu çalışmalarının sonucunda 1953 yılında Basel Üniversitesi’nin nöroşirüji bölümünde aktif olarak görev almaya başladı.
Gazi Yaşargil’in bir diğer kardeşi olan Günay da İsviçre’nin Zürih kentinde nöropsikoloji profesörü olarak hayatını devam ettirmektedir. Basel Üniversitesi’ndeki görevini başarıyla tamamlayan Gazi Yaşargil, buradaki misyonunu tamamlayarak tekrar Zürih Üniversitesi’ne döndü. Gazi Yaşargil’in akademik ve bilimsel alanda adının geniş kitleler tarafından duyulmasını sağlayan ilk olay 30 Ekim 1967 tarihinde gerçekleşti. Bu tarihte cerrahi mikroskop yardımıyla ilk kez beyin bypass ameliyatı gerçekleştiren Gazi Yaşargil, bu başarısının akabinde nöroşirüji dünyasında Avrupa başta olmak üzere adından söz ettirmeye başladı. Çalışmalarını aralıksız sürdüren Gazi Yaşargil, ameliyat ve cerrahi alanda kullanılan ekipmanları yetersiz bulmaktaydı. Çalışmalarını bu alana yönlendiren Yaşargil, cerrahi operasyonlarda daha etkili olabilecek ekipmanların arayışı içine girdi.
Cerrahi Ekipmanlar Geliştirdi
Gazi Yaşargil, cerrahi ekipman yetersizliğine çözüm üretmek amacıyla yüzer mikroskop ve anjiyografi gibi önemli ekipmanları geliştirdi. Söz konusu ekipmanların cerrahi alanında kullanılmasında büyük katkısı olan Yaşargil’in kendi gerçekleştirdiği beyin ameliyatlarında kullandığı mikroskop, anverizmaların giderilmesinde çok önemli bir rol aldığı için cerrahi alanda adeta çığır açtı. 1973 yılının sonlarına doğru profesörlük unvanı kazanan Gazi Yaşargil, bir süre sonra da Zürih Üniversitesi Nöroşirüji Bölümü’nün başına getirildi.
Mikrosinir cerrahisinin kurucusu olarak kabul edilen Gazi Yaşargil, dünya çapında “Beyin ve Sinir Cerrahı”, “Profesör Doktor” ve “Yüzyılın Beyin Cerrahı” gibi birçok unvana layık görülmüştür. Gazi Yaşargil, epilepsi ve beyin tümöründen muzdarip hastaları tamamen kendi keşfettiği tedavi yöntemlerini kullanarak iyileştirmeyi başarmıştır. Ünlü beyin cerrahı, 1953 yılından 1999 yılında kadar Zürih Üniversitesi ve Zürih Üniversitesi Hastanesi’ndeki Sinir cerrahisi departmanında ilk olarak hekim, daha sonra başhekim ve ilerleyen süreçte de profesör ile başkan olarak görev almıştır. 1999 yılında düzenlenen Geleneksel Sinir Cerrahları Kongresi’nde “Yüzyılın Sinir Cerrahı” unvanına layık görülmüştür.
Gazi Yaşargil’in sahip olduğu fahri doktoralar:
1991 yılında İstanbul Üniversitesi
1999 yılında University of Lima
2000 yılında Hacettepe Üniversitesi
2001 yılında University of Oxford
2002 yılında Friedrich Schiller University of Jena
Gazi Yaşargil’in layık görüldüğü ödüller:
1968 yılında Tıp Bilimleri İsviçre Akademisi Robert Bing Ödülü
1980 yılında Yılın Sinir Cerrahı ödülü
1981 yılında Uluslararası Mikrocerrahi Derneği Sidney Avustralya
1992 yılında Türkiye Cumhuriyeti Tıp Ödülü
1997 yılında Nöroşirüji Dernekleri Dünya Federasyonu tarafından Altın Madalya Ödülü
2000 yılında Türkiye Cumhuriyeti Üstün Hizmet Madalyası
2000 yılında Amerikan Cerrahlar Koleji Onur Bursu
2002 ve 2005 yıllarında iki defa olmak üzere Milli Egemenlik Onur Ödülü