Güneş Çarpması, yazın enerjisi, tatil keyfi, kumsal, deniz ve güneşle buluşma zamanın geldiği şu günlerde, özellikle sıcağın en yoğun olduğu ve zararlı UV ışınlarına en fazla maruz kalınan öğle saatlerinde, güneş altında uzun saatler geçirmenin, yeterli sıvı almamanın ve bunun yanı sıra alkol ihtiva eden içecekler tüketmenin de katkıda bulunduğu, vücut ısısını ayarlayan mekanizmaların bozulmasına bağlı klinik bir tablo olarak karşımıza çıkıyor. Yakın Doğu Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Uzmanı Dr. Sena İlin yaz aylarında sıcaklıkların da artışı ile güneş çarpmasına bağlı gelişen sağlık sorunlarının, basit bir güneş yanığından, hayatı tehdit edici durumlara kadar varabildiğini belirtti.
Uzm. Dr. Sena İlin, özellikle Akdeniz Bölgesi’ni içine alan coğrafyada yüksek oranda nem içeren havanın, terlemeyle sağlanan soğutma mekanizmasının etkisini azaltıcı bir faktör olduğunu, buna ilave olarak karbonhidrat içeriğinden zengin gıdalar, ağır yağlı yiyecekler ve fazla alkol tüketiminin de güneş çarpmasını tetikleyen diğer faktörler arasında yer aldığını belirtti.
“Vücudumuz, normal hemodinamiğinde, sıcaklığın arttığı durumlarda kan akışını deriye doğru yönlendirerek, terleme olayını gerçekleştirmektedir. Soluk alıp verme sayısını arttırma ve terleme işlevi ile sıcak havanın dışarı atılmasını sağlayarak, kendisini fazla ısıdan kurtarmakta, bu sayede normal vücut sıcaklığını dengede tutmaktadır. Uzun süre güneşe maruz kalındığında ise bu mekanizmalar tam olarak görevini yapamaz hale gelmekte ve ısı nedenli belirtiler ortaya çıkmaktadır” diyen Uzm. Dr. Sena İlin, güneş çarpmasının önlem alınmadığı takdirde kalp, beyin, karaciğer ve böbrekler gibi hayati organ fonksiyonlarında bozulma ve hatta ölümcül seyredebilecek organ yetmezliği tablosuna yol açabilecek boyutta sonuçlar doğurabileceğini söyledi.
GÜNEŞ ÇARPMASI BELİRTİLERİ
Dr. Sena İlin “Hangi durumlarda güneş çarpmasından şüphelenilmeli?” soruna cevaben, “Kuru - sıcak - ağrılı cilt, nabız yüksekliği ve çarpıntı, baş ağrısı, bulantı, kusma ve baş dönmesi, 40 derece ve üzeri yüksek ateş, kas krampları, uyku eğilimi ve halüsinasyon ve sersemlik halinden, koma tablosuna varabilecek düzeyde bilinç bozukluğu gibi durumlarda güneş çarpmasının belirtileri arasında yer alır” dedi.
KİMLER GÜNEŞ ÇARPMASI RİSKİ ALTINDA?
Yüksek sıcaklığa maruz kalan herkesin risk grubunda olmakla birlikte, özellikle aşağıda belirtilen gruplardaki kişilerin daha çok dikkat etmesi gerektiğini söyleyen Uzm. Dr. Sena İlin, bu grupları şöyle sıraladı;
1. Özellikle 5 yaş altındaki çocuklar ile 65 yaş üzerindeki bireyler
2. Bilinen kalp hastalığı, yüksek tansiyon, damar sertliği ve kalp yetmezliği olan kişiler
3. Özellikle kalp yetmezliği tanısı ile izlenen ve diüretik dediğimiz idrar söktürücü ilaç kullanımı olan hasta grubu
4. Kronik böbrek yetmezliği olan, kanser tanısı alan hasta grubu (özellikle cilt kanseri)
5. Şeker hastaları
6. Alkol tüketimi olan bireyler
7. Gebeler
8. Ağır egzersiz yapan uzun mesafe koşucuları ve bisiklet sporu ile uğraşanlar
9. Aşağıdaki ilaç gruplarını kullanan kişiler;
Antidepresanlar, antipsikotik ilaçlar
Beta - bloker denilen kardiyovasküler alanda sıkça tercih edilen ilaçlar
Diüretik denilen idrar söktürücü ilaçlar
Atropin içeren sindirim sistemini ilgilendiren ilaçlar
GÜNEŞ ÇARPMASINA MARUZ KALMIŞ KİŞİLERDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
“Eğer bir kişinin güneş çarpmasına maruz kaldığını düşünüyorsanız ve bilinç durumunda bozulma gibi acil müdahale gerektiren bir tablo ile karşı karşıyaysanız, en yakın sağlık kurumuna ulaşmasını sağlamak amacıyla acil ambulans çağırmanız gerekmektedir” diyen Uzm. Dr. Sena İlin, sağlık çalışanlarının bulunulan yere ulaşması için geçen süre zarfında ise çevredeki kişilerce alınabilecek birtakım önlemler bulunduğunu da sözlerine ekledi. Bunlar;
1. Güneş çarpmasına maruz kalan kişinin hemen serin bir ortama alınarak, varsa üzerindeki sıkı giysilerin çıkarılması, soğuk duşa alınması
2. Baş ve boyun bölgesinin soğutulması
3. Bulantı-kusma tablosunun eşlik etme ihtimaline karşılık hastanın yan yatırılması
4. Vücut ısısını düşürmeye yönelik koltuk altı, kasık bölgesi, boyun bölgesi gibi damarlanmanın yoğun olduğu bölgelere soğuk su veya buz kalıpları ile kompres uygulanması ve belirli aralıklarla bunun tekrarlanması. Termometreye erişim şansı varsa her 10 dakikada bir ölçüm yapılarak, hastanın ateşinin takip edilmesi, termometrenin olmadığı durumlarda ilk müdahaleden sonra hastanın vücudunda soğuma hissedilinceye kadar kompres uygulamasına devam edilmesi, ısınmanın tekrar başlaması halinde soğutma işleminin tekrarlanması
5. Kan dolaşımını artırmak amaçlı kol ve bacaklara masaj yapılması
6. Su takviyesi yapılması. Hastanın bilincinin yerinde olduğu durumlarda ağızdan su verilmesinde sakınca olmamakla birlikte bilinç bulanıklığı durumlarda, ağızdan asla sıvı verilmeye calışılmamalıdır. Ölümcül sonuçlar doğurabilir.
7. Sıcak çarpmasında büyük oranda kaybedilen, tuzun bileşenleri sodyum ve klordur. Bu nedenle suyun yanında tuz takviyesi de önem taşır. Dikkatle tuzlu su takviyesi yapılması, özellikle hipertansif veya kalp yetmezliği gibi kardiyak problemleri olan hastalarda hayatı riske edici durumlara yol açmamak için yakın gözetim altında ve çok düşük oranlarda verilmesi.
GÜNEŞ ÇARPMASI DURUMUNDA ASLA BUNLARI YAPMAYIN
Güneş çarpmasına maruz kalan hastalara asla yapılmaması gereken uygulamalarla ilgili olarak da açıklamalarda bulunan Uzm. Dr. Sena İlin, bu uygulamalar ile ilgili şunları söyledi; “Bilinç durumu yerinde değilse kesinlikle hastaya ağız yoluyla içecek veya katı yiyecekler verilmemeli, bunun ölümcül sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır. Toplumumuzda yaygın olarak yapılan, alkol veya kolonya koklatma gibi davranışlardan kaçınılmalıdır. Özellikle çocuk ve 65 yaşın üzerindeki gruplarda, öğlen 10:00 ile 15:00 saatleri arasında güneşe maruziyetten kaçınmalıdır. Öğle saatlerinde zorunlu olarak güneş maruziyeti durumu varsa güneşin zararlı UV ışınlarından korunmak için mutlaka yüksek koruma faktörlü güneş kremleri kullanılmalı, koruyucu giysiler ile şapka, gözlük ve şemsiye gibi koruyucu aksesuarlar kullanılmalıdır. Yaz aylarında güneşin yararlarının yanı sıra zararlı etkilerinin de olabileceği unutulmamalı, gerekli önlemler alınmalıdır. Sağlığınızdan olmadan keyifli bir yaz sezonu geçirmeniz dileğiyle.”