Göktürk Alfabesini İlk Kim Çözmüştür? Orhun Yazıtlarını İlk Kim Okumuştur?
Yayınlanma:
Güncelleme:
Göktürk alfabesinin çözülmesi, Orhun Yazıtlarının okunması ile gerçekleşmiştir. Çok eski dönemlere dayanan Orhun Yazıtları, Göktürk ya da Köktürk Yazıtları olarak da bilinmektedir. Göktürk alfabesi ile yazılan bu yazıtların yazılma tarihler M.Ö. 8. yüzyılın başlarına kadar dayanmaktadır.
13
Tarih çalışmaları açısından son derece önemli olan bu yazıtların, okunması ise 1889 yılında gerçekleşmiştir. Yazılar okunduktan sonra Kül Tigin ve Bilge Kağan tarafından yazıldığı anlaşılan Orhun Yazıtları Göktürk alfabesinin öğrenilmesini sağlamıştır. İkini Göktürk Kağanlığı’na ait olduğu bilinen bu yazıtlar tarihsel ve kültürel açıdan çok önemlidir. Yazıtları ilk okuyan kişinin kim olduğu ise merak edilmektedir. Rastgele bulunan bu yazıtlar ve ilk okuyan kişi ile ilgili ayrıntılar haberimizde.
Göktürk Alfabesi İlk Ne Zaman Bulunmuştur? M.Ö. 8. yüzyılın başlarında yazılığı bilinen Orhun Yazıtlarının bulunması Yenisey Yazıtlarının bulunmasından sonra gerçekleşmiştir. Bilindiği gibi Yenisey Yazıtları da Göktürk alfabesi ile yazılmıştır. Rus Çarı Birinci Petro’nun emri ile Sibirya bitki örtüsünü incelemekle görevlendirilen bitki bilimcisi Messerschmidt ve İsviçreli tutsak subay Strahlenberg 1721 yılında çıktıkları yolculukta Yenisey Vadisi’nde Yenisey Yazıtlarından birini keşfetmiştir.
23
Göktürk alfabesi ile yazılan Yenisey Yazıtları ilgisini çeken tutsak Strahlenberg, tutsaklığı bitip İsviçre’ye dönerken bu yazıtlarla ilgili gözlemlerini kitap haline getirerek yayınlamıştır. Bu kitap üzerine bilim dünyası yazıtlarla ilgilenmeye başlamış ve bu süreçte Yenisey Yazıtlarının tamamı bulunmuştır. Yenisey Yazıtlarının bulunmasından sonra araştırmalarına devam eden Rus bilimci Yardrintsev 1889 yılında Orhun Vadisi’nde Göktürk Yazıtlarını bulmuştur. Yazıtlar bulunduktan sonra 1890 yılında Rus ve Fin heyetleri araştırmak için bölgeye gitmiştir. Rus ve Fin heyetlerinin yazıtları fotoğraflayarak yayınlaması, okunma sürecini de hızlandırmıştır.
33
Orhun Yazıtlarını İlk Kim Çözmüştür?
Yazıtlar yayınlandıktan sonra birçok dil bilimci okumaya çalışmıştır. İlk okuyan ve Göktürk alfabesini çözen isim ise Danimarkalı dil bilimci Thomsen olmuştur. Thomsen 1983 yılında Göktürk alfabesini çözmeyi başarmıştır. Danimarkalı bilin adamının çözdüğü ilk kelime ise Tanrı olmuştur. Yazının çözülmesinin ardından Türkolog Radloff ve Thomsen çeviri yayınlamak içim adeta yarışa girmiştir.
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.