Biruni Kimdir? Ne Yapmıştır? Biruni'nin Hayatı ve Eserleri

Biruni Kimdir? Ne Yapmıştır? Biruni'nin Hayatı ve Eserleri

973 – 1051 tarihleri arasında yaşamış olan Biruni, gökbilim, matematik, doğa bilimleri, tarih ve coğrafya alanlarında yaptığı çalışmalarla dünya bilim tarihinde önemli bir yere sahiptir. Tam adı Ebu Reyhan Muhammed bin Ahmed El – Biruni’dir. Özbekistan’ın Harezm bölgesinde dünyaya gelen Biruni çok yönlü bilim çalışmalarıyla tanınmaktadır.

Gazneli Mahmut tarafından Harzm’in zapt edilmesinin ardından Biruni hayatının büyük bir bölümünü Gazne şehrinde geçirmiştir. Gazneliler tarafından büyük bir saygı gören Biruni, matematik alanında trigonometrik fonksiyonlar için yarıçapın bir birim olarak kabul edilmesini öneren ilk bilim insanı unvanına sahiptir.

Biruni Kimdir? Hayatı ve İlk Yılları

4 Eylül 973 yılında Özbekistan Harezm’de dünyaya gelen Birnui, oldukça küçük yaşlarda babasını kaybetmiştir. Babasını kaybetmesinin üzerine Harezm’in güölü aşiretlerinden biri olan Afrigoğlulları Hanedanı tarafından korunmuş ve sarayda matematik ve astronomi üzerine eğitim almıştır. İlk eğitimlerini dönemin önemli bilginlerinden olan İbni Irak ve Abdussamed bin Hakim’den almıştır.

Biruni daha 17 yaşındayken ilk kitabını kaleme almıştır. Harzem’in Memuniler tarafından yönetim altına alınmasının ardından Harezm’den ayrılarak İran’a gitmiş ve burada eğitim hayatına devam etmiştir. Aynı dönemde Ziyariler tarafından koruma altına alınan Biruni, El Asar Ul Bakiye adlı eserini Ziyarilerilerin sarayında yazmıştır. Yaklaşık iki yıl boyunca burada çalışmalarını sürdüren Biruni, Ebul Vefa ile birlikte gök bilimleri üzerine çalışmalarda bulunmuştur.

1017 senesinde Gazneli Mahmut Tarafından Harezm’in fethinin ardından Biruni Gazne şehrine gitmiştir. Bu dönemde Gaznelilerin koruması altında olan Biruni, sarayın en saygın ve sevilen kişilerinden biri olmuştur.

Gazneli Mahmut’un Hindistan seferi sırasında Hint bilim insanlarının dikkatini çekmiştir. Hindistan’da bir süre çalışmalarına devam eden Biruni Sanskritçeyi öğrenmiş ve Hint toplumlarının kültürü ve yaşamları hakkında çalışmalar yürütmüştür.

Hindistan’daki çalışmalarının ardından yeniden Gazni şehrine dönen Biruni, yaşamanın büyük bir bölümünü bu şehirde geçirmiştir. Bu şehirde kaldığı dönemler Birunin en verimli yılları olarak nitelendirilmektedir.

Biruni Kimdir? Bilimsel Çalışmaları ve Eserleri

Dünya bilim tarihi içinde çok yönlü bilim adamları arasında ilk sırada anılan Biruni, ilk eğitimini Yunan bilginlerden almıştır. Dönemin en ünlü isimlerinden biri olan Harezmli gökbilimci ve matematikçi Ebu Nasr Mansur tarafından eğitilen Biruni, ilk bilimsel çalışmalarını Ebu Nasr’ın yanında yapmış ve ilk eseri sayılan Asar- ül Bakiye’yi burada yazmıştır.

El Biruni’nin bilinen 180’den fazla eseri bulunmaktadır. Bu eserlerden 70’i astronomi ve 20’si matematik bilimleri üzerine yazılmıştır. Tıp, biyoloji, hayvanlar ve madenler üzerine bir dizin oluşturmuş ancak bu eserlerin sadece 27 tanesi günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır. Eserlerinin ağır bir dili olması nedeniyle batı dillerine çevrilmemiştir. Batıda Biruni’nin eserlerine olan ilgi 1870’li yıllarda başlamıştır.

Biruni Kimdir? Ne Yapmıştır? Biruni'nin Hayatı ve Eserleri

Biruni’nin matematik alanında yaptığı çalışmalar nedeniyle birçok otorite tarafından matematikçi olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. Matematikte özellikle de trigonometride çok önemli çalışmalar yapmıştır. Sinüs ve kosinüs fonksiyonlarına, sekant, kosekant ve kotanjant fonksiyonlarını eklemiştir. Biruni’nin bu çalışmaları batıda iki asır sonra kullanılmaya başlanmıştır. Trigonometriyi kullanarak meridyen yayı uzunluğunu ölçmesi geometri açısından da Biruni’nin önemli bir yere sahip olmasını sağlamıştır.

Astronomi alanında da önemli çalışmalarda bulunan Biruni, dünyanın kendi ekseni etrafında döndüğü görüşüne sahip olması nedeniyle astronomi de de önemli isimler arasında yer almıştır. Kopernik ile başlayan çağdaş astronominin temellerini attığı düşünülmektedir.

Biruni tarafından kaleme alınmış en önemli eserler: El Asar’il Bakiye an’il Kuruni Haliye, El Kanun’ül Mesudi, Kitab’üt Tahkik Ma Lil Hind, Kitabüs Saydele Fi Tıp yer almaktadır. Sayısız eser kaleme alan Biruni dünya tarihi içinde en önemli bilim insanlarından biridir.