Ömer Hayyam Kimdir? Ömer Hayyam Hayatı ve Eserleri

Ömer Hayyam Kimdir? Ömer Hayyam Hayatı ve Eserleri

1048 – 1131 tarihleri arasında İran’ın Nişabur kentinde yaşamış olan Ömer Hayyam, şair, filozof, matematikçi ve astronomdur. Dünya tarihine adını altın harflerle yazdırmayı başarmış olan Ömer Hayyam, söylediği rubailerle İran sınırlarını aşarak ünü tüm dünyaya yayılmıştır. Özgün rubaileriyle tanınan Ömer Hayyam aynı zamanda, matematik ve astronomi ile de ilgilenmiştir.

Hayatının büyük bir bölümünü İran’ın Nişabur kentinde geçiren Ömer Hayyam, döneminin önemli isimlerinden olan Nizamül Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede eğitim almış ve Feridüddin Attar, Ahmed – i Hani gibi âlimlerden etkilenmiştir. Ömer Hayyam, günümüzde şiirleri en çok okunan ve ezberlenen tarihin önemli isimlerinden biri olmayı başarmıştır.

Ömer Hayyam Kimdir? Çocukluğu ve İlk Yılları

18 Mayıs 1048 yılında İran Nişabur’da çadırcı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Asıl adı Gıyaseddin Eb’ul Feth Ömer İbni İbrahim El – Hayyam olan ünlü bilgin Ömer Hayyam, çocukluğunun ufak bir bölümünü günümüzde Afganistan’da yer alan Belh bölgesinde geçirmiştir.

Afganistan’ın Belh şehrinde dönemin ünlü âlimlerinden biri olan Şeyh Muhammed Mansuri’nin yanında eğitim görmüştür. Afganistan’da aldığı eğitiminin ardından İran’a geri dönen Hayyam, Nişabur’un en önemli hocalarından biri olan İmam Nişaburlu Mowaffaq’ın yanında eğitimlerine devam etmiştir.

Aldığı eğitimlerinin ardından gündüzleri cebir ve geometri bilimleriyle uğraşan Ömer Hayyam, geceleri astronomi ve şiirle uğraşmıştır. Selçuk Hükümdarı Melikşah’ın danışmanlığı görevinde bulunan Hayyam’ın en üretken olduğu yıllar İsfahan’da geçirdiği dönemlerdir.

Ömer Hayyam Kimdir? Hayatı ve Çalışmaları

Dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan Hasan Sabbah ve Nizamül Mülk ile aynı medresede eğitim gören Ömer Hayyam, dönemin en önemli alimlerinden ders almıştır. Ömer Hayyam’ın hem Hasan Sabbah hem de Nizamül Mülk ile yakın bir ilişki içinde olduğu güçlü rivayetlerle kanıtlanmıştır.

Ömer Hayyam hakkında yapılan birçok çalışma Hayyam’ın Batini ve Mu’tezi anlayışına sahip olduğu yönündedir. Geleneksel anlayışlardan ayrılarak İslam çerçevesi dışında evreni ve bilimi anlamaya çalışmıştır. Evren, yaratılış ve hayat hakkında yaptığı felsefi akıl yürütmeleri rubailer şeklinde başarılı bir şekilde kaleme alınmıştır.

Babasının çadırcılıkla uğraşıyor olmasına binaen Hayyam (çadırcı) adını almış ve sıklıkla bu mahlası kullanmıştır. Ömer Hayyam’ın şiirlerinin yanı sıra, matematik alanında yaptığı çalışmalar batı bilimlerine bile kaynak oluşturmaktadır.

Ömer Hayyam Kimdir? Ömer Hayyam Hayatı ve Eserleri

Matematik alanında yaptığı çalışmalarda, üçüncü dereceden bilinmeyenli denklemlerle ilgili olarak kaleme aldığı eserinde, bilinmeyen rakam yerine Arapça, şey anlamına gelen kelimeyi kullanmış ve daha sonra batı kaynaklarına bu kelime bilinmeyen olarak Xay – X olarak çevrilmiştir.

Bilinmeyen ifadelerin yanı sıra, binom açılımını kullanan ilk bilim insanı olarak kayda geçmiştir. Rubailer şeklinde yazdığı şiirlerinde derin anlamlar yer almış ve felsefi birçok soruna yanıt aramıştır. Tarih içinde Ömer Hayyam’ı diğerlerinden ayıran bir diğer unsurda doğum tarihinin tam olarak kayda geçmiş olmasıdır. Takvim ilmiyle de uğraşan Ömer Hayyam, doğum tarihini günü gününe hesaplamayı başarmıştır.

Ömer Hayyam asıl ününe günümüzde de rubaileri ile ulaşmıştır. Rubailerinde; var oluş, tanrı, devlet, toplum, manevi aşk vb. unsurları işlemiş ve tarih içinde ilk defa savaş karşıtı aktivist olarak anılmıştır. Ömer Hayyam’ın şuana kadar toplam 158 adet rubai yazdığı düşünülse de üzerine birçok rubai atfedilmiştir.

Tarih içinde en üretken isimlerden biri olan Ömer Hayyam’ın günümüzde 18 farklı eser yazdığı düşünülmektedir. Farklı disiplinlerde yazılmış bu eserler: Ziyc – i Melikşahi, Kitabün Fil Burhan Ül Sıhhat – ı Turu kül Hind, Müşkilat Ül Hisap, İlm – i külliyat, Nevruzname, Eş’arı bil Arabiyye en bilinen eserleri arasında yer almaktadır.